Van theorie naar praktijk
Ben je op zoek naar publicaties waarin wetenschappelijke inzichten vertaald worden naar aanbevelingen voor het vormgeven van het literatuuronderwijs en het stimuleren van de literaire ontwikkeling van leerlingen in de praktijk. Op deze pagina vind je een overzicht van relevante boeken, artikelen, brochures, handleidingen en websites en blogs.
Boeken en rapporten
Jeugdliteratuur en didactiek. Handboek voor vo en mbo (2019)
Kamp, I., De Jong-Slagman, J., & Duijvenboden, P. van (Bussum: uitgeverij Coutinho)
Dit boek beoogt de veelzijdigheid van jeugdliteratuuronderwijs te laten zien en bestaat uit een theoretisch deel en een praktisch deel, waarbij het bevorderen van leesplezier bij de leerling centraal staat.
Leerlingen en literatuur (2022)
D’hoker, E. (Tielt, België: Uitgeverij Lannoo)
Dit boek biedt didactische methodes en concrete handvatten voor leesbevorderend literatuuronderwijs, zoals inzichten uit de dialogische didactiek. Elke D’Hoker neemt duidelijke richtlijnen en een vijfstappenplan op.
Rijke taal (v)mbo. Taaldidactiek voor het (voorbereidend) middelbaar beroepsonderwijs (2023)
Koeven, E. van & Smits, A (Amsterdam: Uitgeverij Boom)
Dit boek beoogt een brug te slaan tussen theorie en praktijk en laat zien hoe je duurzaam, betekenisvol taal- en leesonderwijs geeft, zodat elke leerling zijn taalbasis kan vergroten.
Leespraat: De leesomgeving & Vertel eens (2012)
Chambers, A. (Leidschendam: NBD Biblion)
Publicatie over het enthousiasmeren van kinderen en jongeren voor boeken en het voeren van boekgesprekken.
Omdat lezen loont. Op naar effectief leesonderwijs in Nederland (2022)
Dijk, Y., van, Klaver, M.J. & Hamel, M. (Huizen: Uitgeverij Pica)
In dit boek zijn analyses opgenomen van onder andere leerlingen, studenten, leraren, schoolbestuurders, lerarenopleiders, bibliotheekmedewerkers, onderwijsinspecteurs, schrijvers, columnisten, wetenschappers en beleidsmakers. Zij bespreken de oorzaken van de Nederlandse leescrisis.
Elementaire Deeltjes: Literatuur (2017)
Dorleijn, G., Geest, D. de, & Verstraeten, P. (Amsterdam: Amsterdam University Press)
Dit boek gaat over de literaire praktijk van vroeger en nu. Een beschrijving van hoe ‘literatuur’ door de eeuwen heen is veranderd, de functies van literatuur, soorten literatuur en de rol van de auteur.
Vaardig met vakinhoud. Handboek vakdidactiek Nederlands (2023)
Dera, J., Gubbels, J., Loo, J. van der, & Rijt, J. van (Bussum: Uitgeverij Coutinho)
Dit boek beoogt leraren te leren schakelen tussen inhoud en vaardigheden binnen het schoolvak Nederlands en presenteert bruikbare didactische handvatten om interessante en betekenisvolle lessen te geven. Deel vier van het boek gaat volledig over literatuuronderwijs met deelonderwerpen als literatuur op school, de leescyclus, de leraar als leesbevorderaar, proza, poëzie en literatuurgeschiedenis.
Poëzie als alternatief (2021)
Dera, J. (Amsterdam: Wereldbibliotheek)
Boek waarin de verscheidenheid aan Nederlandstalige poëzie wordt beschreven en hoe poëzie mensen een kritische spiegel kan voorhouden.
Lezersvragen als hulpmiddel bij het leren interpreteren van korte verhalen (2009)
Janssen, T. (Amsterdam: Vossiuspers UvA)
Dit boek presenteert op basis van wetenschappelijke onderzoek een didactische aanpak, gebaseerd op het principe van ‘dialogisch leren’. De lessenserie die in het boek beschreven wordt, ondersteunt leraren in het stimuleren van een ‘vragende’ leeshouding in het literatuuronderwijs bij hun leerlingen. Download
Artikelen
Literatuuronderwijs: meer dan het lezen van boeken (2023)
Lucassen L. (Vernieuwenderwijs.nl)
In dit artikel worden verschillende visies en inzichten op het literatuuronderwijs beschreven en handreikingen over literatuuronderwijs gedaan. Lees het artikel
Literatuuronderwijs: waarom eigenlijk? (2022)
Bax S., Herten, M. van, Mantingh, E., Meijer Drees, M., & Voorst, S. van (Neerlandistiek.nl)
Een pleidooi over waarom er in het curriculum en de eindtermen van de bovenbouw van het voortgezet onderwijs speciale aandacht nodig zou zijn voor het literatuuronderwijs. Lees het artikel
De ontwikkeling van literaire competentie in het onderwijs. Deel 1 t/m 4 (2022)
Cornelissen G. & Witte T. (Didactiek Nederlands – Handboek)
In deze artikelenserie vergelijken Gertrud Cornelissen en Theo Witte hun literaire modellen, en hoe ze samen kunnen bijdragen aan een doorlopende leerlijn voor het literatuuronderwijs voor leerlingen van 10-18 jaar. Lees het artikel
Literatuuronderwijs in het licht van bildung (2018)
Groenendijk, R. (Levende Talen Magazine, 12-15)
In dit artikel een pleidooi voor een bredere definitie van het begrip tekst binnen literatuuronderwijs. Lees het artikel
‘Dat een boek kan veranderen hoe je naar de wereld kijkt’ (2016)
Schrijvers, M., Janssen, T. & Rijlaarsdam, G. (Levende Talen Tijdschrift,17(1) 3-13)
De impact van literatuuronderwijs op zelfinzicht en sociaal inzicht van bovenbouwleerlingen in havo en vwo. Lees het artikel
Literatuur vanuit vier perspectieven (2024)
Bax, S., Herten, M. van, Mantingh, E., Meijer Drees, M. & Voorst S. van (Neerlandistiek.nl)
Dit artikel richt zich op drie vragen binnen het literatuuronderwijs: waarom is literatuuronderwijs van belang, wat onderwijzen we bij dit vakonderdeel en hoe doen we dat? Lees het artikel
Het begrip ‘literatuur’ binnen het literatuuronderwijs (2020)
Dera J. (Didactiek Nederlands – Handboek)
In dit deel van het handboek Didactiek Nederlands staat de definitie van het begrip ‘literatuur’ centraal. Jeroen Dera beschrijft waarom het geven van een sluitende definitie van het begrip ‘literatuur’ zo moeilijk is. Lees het artikel
Moet dat nu echt, die literatuur (2015)
Van Iseghem, J. (Congres Stichting Lezen)
Artikel van de lezing ‘Moet dat nu echt, die literatuur? tijdens het congres Lezen Centraal De lezer van nu van Stichting Lezen. Download
Leren praten over gezamenlijk gelezen literatuur. Een lezersgerichte aanpak in het literatuuronderwijs (2022)
Goosen, H. (Didactiek Nederlands – Handboek)
Artikel over het belang om in de lessen Nederlands samen met leerlingen te praten over hun leesbelevingen. Naast achtergrondkennis over verschillende benaderingen in het literatuuronderwijs zoals bijvoorbeeld de cultuurhistorische benadering, bespreekt dit artikel hoe je explorerende groepsgesprekken met leerlingen voert over gezamenlijk gelezen boeken of boekfragmenten. Lees het artikel
Literatuur voor alle leeftijden (2023)
Das, H., & Vries, W. de (Neerlandistiek.nl)
In dit artikel wordt beschreven hoe young adult-boeken een plek kunnen krijgen in het vak Nederlands. Lees het artikel
Hoe werken met non-fictie in de klas (2018)
Dingenen, M. (Antwerpen, België: Iedereen Leest)
Artikel over de kenmerken van non-fictie en hoe je geschikte non-fictie zoekt om te gebruiken in de onderwijspraktijk. Lees het artikel
Brochures en handleidingen
Kwestie van lezen deel 12. Praten over romanfragmenten. Achtergronden en tips voor docenten in het voortgezet onderwijs (2017)
Goosen, H. (Amsterdam: Stichting Lezen)
Deze brochure gaat over het voeren van gesprekken over gezamenlijke leeservaringen van havo- en vwo-leerlingen. Download
Ontwerphandleiding: inzicht in jezelf en anderen ontwikkelen in de literatuurlessen (2020)
Schrijvers, M. (Amsterdam: Stichting Lezen)
In haar promotieonderzoek is Marloes Schrijvers (2019) nagegaan in hoeverre literatuuronderwijs zich leent voor het ontwikkelen van inzicht in jezelf en anderen, en met welke aanpak in de klas dat inzicht gestimuleerd kan worden. Download
De grenzen van literatuur Ontwikkeling en opbrengsten van een lessenreeks literatuur met expliciete leerlinginspraak (2022)
Dera, J. , Lierop, H. van & Schotanus, Y. (Amsterdam: Stichting Lezen)
Ontwikkelde lessenserie voor havo en vwo 4 om een brug te slaan tussen de leesvoorkeuren van de leraar en die van de leerling. Download
Websites en blogs
Leerlingen en literatuur: het belang van dialogisch onderwijs (2022)
D’hoker, E. (Duurzaamonderwijs.com)
Een blog van Elke D’hoker met daarin een pleidooi voor dialogisch literatuuronderwijs op basis van een uitgebreide review van wetenschappelijke literatuur. Lees het blog