Hoe kies je literaire teksten voor gebruik in de klas?

Criteria bij het kiezen van teksten

Bij het zoeken naar geschikte literaire teksten voor gebruik in de klas spelen diverse criteria mee. Het is fijn als teksten aansluiten bij de leefwereld van leerlingen, maar tegelijkertijd is het belangrijk dat literatuur hen uitdaagt om over grenzen te kijken en nieuwe werelden, gebeurtenissen en personages biedt om te verkennen. Leraren hebben daarnaast de taak te zorgen voor een aanbod van auteurs met diverse achtergronden. Daarmee doe je recht aan de diverse samenleving waarin jongeren opgroeien en bovendien aan de rijkdom en veelzijdigheid van literatuur. Volgens de eindtermen moeten in de bovenbouw van havo en vwo ook historische teksten aan de orde komen.

Docent deelt teksten uit bij leerling aan tafel

In hoofdstuk 7, ‘Welke literatuur onderwijzen?’, uit Leerlingen en literatuur: hoe vaardige lezers vormen, besteedt Elke d’Hoker (2022) aandacht aan criteria voor tekstkeuze.

Bij het uitkiezen van teksten kun je de volgende punten overwegen :

De teksten passen bij de leerdoelen. Ze moeten relevant zijn voor de inhoud die je wilt onderwijzen en de vaardigheden die je wilt helpen ontwikkelen.
Het niveau van de teksten is geschikt voor de leeftijd en het taalniveau van je leerlingen.
De teksten zijn rijk in taalgebruik en thematiek.
De teksten zijn geschreven door diverse auteurs en tonen verschillende persoonlijke en maatschappelijke perspectieven.
De teksten bieden ruimte voor interactie en discussie in de klas. Dit zijn aansprekende teksten met bijvoorbeeld interessante personages, conflicten, thema’s of plotwendingen.
De teksten dragen bij aan het inzicht hoe literatuur kan raken aan het eigen leven van leerlingen en de wereld om hen heen.
De teksten bieden leerlingen gelegenheid om kennis te maken met een verscheidenheid aan literaire genres en vormen.
Volledige teksten bieden meer mogelijkheden tot literaire interpretatie en reflectie dan fragmenten. Ze zijn als afgerond geheel bovendien motiverender.
De teksten bieden leerlingen mogelijkheden tot persoonlijke reflectie en een venster op de wereld.

Meer weten over literatuur als spiegel en als venster op de wereld? Lees dan de studie Jeugdliteratuur door de lens van etnisch-culturele diversiteit van Sara Van den Bossche en Anne Klomberg (2020) op de website van Stichting Lezen.

Keuzevrijheid voor leerlingen

Met het oog op de lesinhoud en de bijbehorende didactiek zal de leraar geschikte teksten kiezen. Om de leesmotivatie te vergroten is het daarnaast belangrijk om leerlingen enige vrijheid in hun boekenkeuze te bieden, bijvoorbeeld bij vrij lezen en bij lezen voor de lijst. Vooral intrinsieke motivatie blijkt een positieve invloed te hebben op de leesontwikkeling. De nadruk leggen op haalbaarheid, groei, vooruitgang, en vrijheid bieden in boekenkeuze, en het stimuleren van sociale interactie rondom lezen, dragen flink bij aan het plezier in lezen. Essentiële voorwaarden zijn onder meer het aanbieden van een brede boekenselectie en activiteiten die een positieve leescultuur in de klas en op school bevorderen.