Hoe kunnen meertalige leerlingen worden ondersteund bij het lezen?
Maatwerk
Welke ondersteuning geschikt is, verschilt per leerling. Wanneer iemand leesvaardig is in de thuistaal, kun je vertalingen van Nederlandse (jeugd)literatuur aanbieden of teksten laten vertalen met een vertaalapp. Bij gedrukte teksten kunnen leerlingen de fotofunctie van een vertaalapp gebruiken om de tekst weer te geven in de thuistaal. Het gebruik van vertaalapps zorgt niet altijd voor een perfecte vertaling in rijke taal, maar helpt een leerling wel om de strekking van een tekst te begrijpen. Kwalitatieve (jeugd)boeken uit de herkomstlanden en vertalingen naar de thuistalen kunnen wel voorzien in een rijk taalaanbod. Voor leerlingen die niet kunnen lezen in de thuistaal, kunnen luisterboeken en de voorleesfunctie van vertaalapps een uitkomst zijn.
Effectief leesonderwijs
Net als hun eentalige klasgenoten profiteren meertalige leerlingen door hoge verwachtingen van leraren en een positief en uitdagend leerklimaat. Het is dan ook niet aan te raden om meertalige leerlingen die nog weinig Nederlands kunnen, alleen maar vereenvoudigde, verarmde en verkorte teksten aan te bieden. Ze zijn juist ook gebaat bij effectief leesonderwijs. Een belangrijk onderdeel daarvan zijn rijke en langere teksten. De voordelen van rijke en langere teksten zijn:
- De structuur van een rijke tekst ondersteunt het begrip van de samenhang tussen woorden, zinnen en alinea’s.
- Laagfrequente woorden in verschillende betekenisvolle contexten stimuleren en verdiepen de woordenschatontwikkeling.
- Prikkelende en interessante teksten komen de leesmotivatie en het zelfvertrouwen van leerlingen ten goede.
Bovenstaande werkt alleen zolang er gepaste ondersteuning is vanuit de leraar en wanneer de leerling waar nodig de verbinding kan maken met kennis en woordenschat in de thuistaal. Ook is het belangrijk dat het voor leerlingen duidelijk is met wat voor doel ze een tekst lezen.
Ondersteuning bij het lezen met begrip
Gepaste ondersteuning kan er als volgt uitzien:
- Zorg voor audiovisueel materiaal
Om de voorkennis over een bepaald onderwerp te activeren en uit te breiden kun je filmpjes of ander audiovisueel materiaal gebruiken. Vraag leerlingen of ze zelf iets over het onderwerp in de thuistaal kunnen aandragen en bied vervolgens materiaal aan in het Nederlands. - Bied oefencontext
Geef leerlingen de tijd om een tekst of hoofdstuk alleen of in groepjes voor te bereiden voordat je de tekst klassikaal behandelt. Op die manier bied je ze een veilige oefencontext waarin ze woorden kunnen opzoeken, de tekst kunnen vertalen met een vertaalapp of kunnen uitwisselen met medeleerlingen die dezelfde taal spreken. - Model leesstrategieën
Laat zien hoe je functioneel gebruik kunt maken van leesstrategieën. Model bijvoorbeeld hoe jij tot de betekenis van een woord komt en hoe je dat woord aan de betekenis van de tekst verbindt. Of model hoe je door het scannen van de titel, tussenkopjes en afbeeldingen al een indruk en verwachting van de tekst kunt hebben. Blijf ondersteuning bieden tot een leerling zich deze strategieën eigen heeft gemaakt.
Aandacht voor interactie en taalproductie
Stimuleer leerlingen om actief over de tekst na te denken en geef ze uitdagende en prikkelende schrijfopdrachten. Je kunt ze hierbij uitdagen om bepaalde school- of vaktaalwoorden te gebruiken, zodat ze hun woordenschat verstevigen. Voor sommige leerlingen kan het helpen om eerst in een klein groepje in de thuistaal te overleggen of eerst in de thuistaal te schrijven en daarna over te gaan op het Nederlands. Zo kunnen ze eerst vooral inhoudelijk op een tekst reflecteren en wordt het gemakkelijker om daarna de stap te maken naar het Nederlands.
Wanneer een leerling in de thuistaal mag overleggen met een medeleerling, vergroot dit de kans op tekstbegrip en de participatie van de leerling in de les. Als leraar krijg je hiermee een completer beeld van iemands kennis en potentieel. Je hoeft je overigens geen zorgen te maken dat leerlingen in de thuistaal over andere dingen dan de lesstof gaan praten. Onderzoek laat zien dat dit niet vaker gebeurt dan wanneer leerlingen in het Nederlands overleggen.
Rijk meertalig aanbod
Zorg voor een breed scala aan rijke teksten en boeken, zowel in het Nederlands als in de thuistaal.
Bij boeken in de thuistaal kun je denken aan:
- vertalingen van Nederlandse (jeugd)literatuur of bekende internationale literatuur,
- titels van hoge kwaliteit uit de landen van herkomst van de leerlingen,
- titels, inclusief non-fictie, in verschillende talen die thematisch op elkaar aansluiten.
Naast (jeugd)literatuur kun je verder gebruikmaken van:
- hertalingen van Nederlandse of bekende internationale literatuur in eenvoudiger Nederlands. Deze boeken kunnen als opstapje dienen naar het lezen van de oorspronkelijke versies.
- hertalingen in de vorm van graphic novels.
- tekstloze prentenboeken en graphic novels met gelaagde verhalen die aansluiten bij het niveau van jongeren. Deze boeken stimuleren de narratieve ontwikkeling zonder dat er een taalbarrière is.