Hoe stimuleer je het lezen door middel van schrijven?

Lezen en schrijven: elkaars spiegelbeelden  

Verschillende onderzoeken tonen aan dat schrijven en lezen elkaar versterken. Sterker nog, lezen en schrijven zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden: het zijn beide cognitieve processen die uit dezelfde bron putten. Beide doen een beroep op kennis van de wereld, en op kenmerken van teksten en van taal in het algemeen.

Met schrijfopdrachten kun je het tekstbegrip bevorderen. Door over gelezen teksten te schrijven, verwerken leerlingen de inhoud namelijk grondiger en dieper. Bovendien vergroten leerlingen hun woordenschat en formuleervaardigheden. En die komen het tekstbegrip weer ten goede.     

Ook het omgekeerde geldt; het lezen van teksten vergroot de schrijfvaardigheid. Je kunt bijvoorbeeld met je leerlingen een tekst lezen en analyseren die een voorbeeld vormt voor een door hen te schrijven tekst. Dit helpt leerlingen bij het vlot vormen van een mentale representatie van de tekst. Ze zullen bepaalde tekstkenmerken herkennen van een genre of tekstsoort. Met die kennis kunnen ze tijdens het schrijven van een eigen tekst hun voordeel doen. 

Als leerlingen een tekst lezen ter inspiratie voor een schrijfopdracht, vergroten ze bovendien hun kennis over taal. Ze onderzoeken hoe het doel van de tekst invloed heeft op zaken als stijl, formulering en woordkeuze. Ook zet het hen aan te onderzoeken welke technieken een schrijver toepast om een tekst helder te structureren. Laat leerlingen verschillende teksten van een bepaald genre lezen en vergelijken. Ga met elkaar in gesprek over de tekstkenmerken en laat leerlingen die kennis benutten bij het schrijven

Schrijven over teksten en verhalen  

Je kunt schrijven op verschillende manieren in samenhang brengen met lezen, en laten aansluiten bij het leerdoel. Je kunt bijvoorbeeld het tekstbegrip van leerlingen vergroten door ze in eigen woorden een samenvatting van een tekst te laten schrijven. Vermijd willekeurige teksten uit de lesmethode, maar kies teksten die passen bij een kennisrijk thema waar je in de klas mee aan de slag gaat. Je kunt leerlingen de opdracht meegeven om geleerde woorden – vaktaal en schooltaal – toe te passen in hun eigen teksten. Zo vergroten ze tegelijk hun formuleervaardigheden en hun woordenschat.   

Creatief schrijven en fictie lezen 

Binnen het taalonderwijs hoort er niet alleen aandacht te zijn voor functionele schrijftaken, maar ook voor creatief schrijven. Een goede start is om leerlingen eerst literaire teksten uit verschillende genres te laten lezen en analyseren. Bied een brede variatie aan, zoals liedjes, gedichten, verhalen, spoken word en literair essay. Moedig je leerlingen aan om tijdens het zelf schrijven divergent te denken en om vooral veel ideeën te bedenken en deze uit te proberen. Met een creatieve schrijfopdracht doe je namelijk een beroep op hun verbeeldingskracht en dat stimuleert weer hun taalontwikkeling. Zo ontwikkelen ze vaardigheden waarmee ze niet alleen betere lezers, maar ook betere schrijvers worden. Creatief schrijven kan op die manier ook bijdragen aan de literaire ontwikkeling van leerlingen.

Schrijven en kritisch lezen  

Door te schrijven verbeteren leerlingen hun kritische leesvaardigheid. Laat ze eerst in de klas enkele teksten van verschillende kwaliteiten en genres analyseren en evalueren hoe de structuur, argumentatie en het taalgebruik zijn vormgegeven en wat daarvan het effect is. Voordat ze aan een schrijftaak beginnen, bepalen ze welke bronnen bruikbaar en betrouwbaar zijn en aanvaardbare informatie bevatten.

Mits goed ingezet kunnen instrumenten zoals kunstmatige intelligentie (AI) helpen bij het evalueren en op kwaliteit beoordelen van teksten. Door in taalmodellen zoals ChatGPT goed geformuleerde vragen te stellen, kunnen leerlingen hun kennis over tekstkenmerken verbeteren, werken aan hun digitale geletterdheid en hun schrijfvaardigheid en analytisch-kritische leesvaardigheid trainen.