Wat zijn rijke teksten?
Veelzijdig in vorm en inhoud
Een rijke tekst is een authentieke, aansprekende tekst met een veelzijdig en gevarieerd taalgebruik, afkomstig van een vakkundig schrijver. De tekst is zowel qua inhoud, als qua taalgebruik rijk en uitdagend. Een rijke tekst kan fictie, verhalende non-fictie of non-fictie zijn.
Vereenvoudigde teksten zijn géén rijke teksten. Toch tref je nog vaak vereenvoudigde teksten aan in lesmethodes. Het achterliggend idee is dat versimpelde teksten toegankelijker zijn voor leerlingen die lezen lastig vinden. Het tegendeel is waar. Alle lezers zijn gebaat bij rijke teksten, omdat deze meer aanknopingspunten en context bieden.
Zo bevatten rijke teksten onbekende en laagfrequente woorden in een betekenisvolle context en in verschillende zinsverbanden, evenals abstract en figuurlijk taalgebruik. Toch zijn ze goed toegankelijk, dankzij zinnen met verbindings- en verwijswoorden. In deze teksten komen zowel eenvoudige als complexe relaties voor; te denken valt aan (oplopend in moeilijkheidsgraad) chronologische volgordes, vergelijkingen en middel-doelrelaties.
Rijke teksten zetten de lezer aan tot nadenken, beleven en betekenis geven door een interessante, originele, en/of gelaagde inhoud. Een rijke tekst maakt het mogelijk om betekenisvolle verbanden te leggen, ook met andere teksten en met al aanwezige kennis van de wereld. Deze teksten helpen leerlingen bij het leren over en begrijpen van zichzelf en de wereld, en vergroten hun talige repertoire.
Rijke zakelijke teksten
Rijke zakelijke teksten kenmerken zich door inhoudelijke samenhang en een heldere tekstopbouw met gevarieerde zinsstructuren, samengestelde zinnen en verwijs- en verbindingswoorden. De rijke inhoud zet lezers aan tot denken, prikkelt de verbeelding en biedt mogelijkheden om vanuit verschillende invalshoeken naar een thema te kijken. Rijke zakelijke teksten stimuleren daarmee de taal- en denkvaardigheid van leerlingen. Ze dragen bij aan een grotere woordenschat en lees- en schrijfvaardigheid. Het is daarom essentieel om rijke zakelijke teksten in te zetten bij alle vakken.
Rijke literaire teksten
Rijke literaire teksten (fictie, verhalende non-fictie en poëzie) prikkelen de verbeelding van de lezer en bieden de mogelijkheid om vanuit diverse perspectieven naar een onderwerp te kijken. Lezers kunnen opgaan in andere werelden en kunnen zichzelf en anderen beter leren kennen. Rijke literaire teksten bezitten gelaagdheid, verschillende stijlen en verhaallijnen, variatie in taalregisters en afwisseling in beschrijving en dialoog.
Voorbeeld van een rijke tekst
Neem het portret dat Rembrandt van zichzelf maakte in 1628, op 22-jarige leeftijd. Een paneeltje van 22,6 cm bij 18,7 cm. Nauwelijks groter dan dit boek. Het hing in de eerste helft van de vorige eeuw in een schuur in Beardsen, een gehucht nabij Glasgow. Mrs Mary Winter, die het had geërfd van haar grootvader, beschouwde het als een grap dat het een echte Rembrandt zou zijn. Ze had het paneeltje al eens in Schotland willen verkopen, maar niemand toonde interesse.
In 1959 werd het geveild in Londen, gekocht door kunsthandelaar Daan Cevat, en het kwam daarna naar het Rijksmuseum. In Amsterdam bleef de belangstelling aanvankelijk lauwtjes. Het paneeltje vertoonde sterke gelijkenissen met het zelfportret van Rembrandt in de collectie in Kassel, maar dat werd als expressiever beschouwd. Inmiddels heeft onderzoek van het Rembrandt Research Project uitgewezen dat alleen het paneeltje in het Rijks een ‘echte’ Rembrandt is. Uit scans blijkt dat de schilder, typerend voor zijn werkwijze, aan het experimenteren was. De contour van de onderliggende schets viel niet samen met de contour in de bovenste verflaag. Het paneeltje uit Kassel bleek in één keer opgezet. Het zal door een leerling geschilderd zijn naar het origineel.
Uit De jonge Rembrandt. Een biografie geschreven door Onno Blom.
Voorbeeld van een vereenvoudigde tekst
Rembrandt maakte in 1628 een zelfportret. Hij was 22 jaar. Een schilderijtje van 22,6 bij 18,7 cm. Het hing in een schuur van Mary Winter bij Glasgow. Mary geloofde niet dat Rembrandt het geschilderd had. Ze wilde het schilderijtje verkopen in Schotland. Niemand wilde het kopen. In 1959 kocht kunsthandelaar Daan Cevat het op een veiling. Het kwam in het Rijksmuseum terecht. Er was weinig belangstelling voor het schilderijtje. Het schilderijtje leek op een ander zelfportret van Rembrandt uit Duitsland. Dat vonden de mensen mooier. Het Schotse portret blijkt een echte Rembrandt. Rembrandt had het schilderijtje gemaakt om dingen uit te proberen. Het schilderij uit Duitsland is door een leerling van Rembrandt gemaakt.