Hoe kun je de leerling als lezer in beeld brengen?
Leesactiviteiten om de leerling als lezer in beeld te krijgen
Om een goed beeld te krijgen van de leerling als lezer is het belangrijk om gericht informatie te verzamelen. Dit kan onder meer door te observeren, gesprekken te voeren, vragenlijsten af te nemen en het leesgedrag te registreren.
Observeren
Door te observeren kun je informatie verzamelen over hoe leerlingen omgaan met leesopdrachten en boeken:
- Hoe pakken ze een leestaak aan?
- Hoe reageren ze op stillezen of lessen rondom tekstbegrip?
- Werken ze geconcentreerd, haken ze snel af of lijken ze ongemotiveerd?
Observaties kunnen tijdens de les plaatsvinden, bijvoorbeeld door leerlingen verschillende vragen en opdrachten te laten maken en daarbij het hardop denken te stimuleren. Ook kun je verschillende coöperatieve werkvormen inzetten, zoals denken-delen-uitwisselen. Met behulp van beoordelingscriteria kun je gericht observeren: welke strategieën zetten leerlingen in? Weten ze waar ze goed in zijn en wat hen uitdaagt? Observaties tijdens betekenisvolle leestaken zoals stillezen, voorlezen of hardop lezen, kunnen waardevolle inzichten bieden over vloeiend lezen: lezen leerlingen vlot, correct en met de juiste expressie?
Peer- en zelfmonitoring
Met peer- en zelfmonitoring kun je de leesvaardigheid van leerlingen aanzienlijk verbeteren. Zelfmonitoring is een strategie waarbij leerlingen tijdens het lezen actief nadenken over wat ze doen en hoe ze dat doen. Dit kan bijvoorbeeld door zichzelf na het lezen van een alinea af te vragen:
- Begrijp ik wat er staat?
- Kan ik dit stukje in mijn eigen woorden samenvatten?
Door leerlingen te leren hoe ze hun leesgedrag kunnen monitoren, worden ze actiever en bewuster tijdens het lezen, wat leidt tot beter tekstbegrip. Peermonitoring, waarbij leerlingen elkaars leesproces observeren en feedback geven, bevordert samenwerking en diepgaand leren. Het biedt leerlingen de kans om van elkaar te leren en verschillende leesstrategieën te ontdekken. Je kunt hen hierbij ondersteunen door ze een aantal vragen mee te geven, zoals:
- Wat vond je van het tempo waarop de ander leest?
- Let de ander op de leestekens?
- Heb je het gevoel dat de ander de tekst begrijpt en waarom?
Ook het bijhouden van gelezen boeken kan veel inzicht geven in de leerling als lezer. Leerlingen kunnen dit zelf doen door titels en hun mening over boeken te noteren in een leeslogboek. Er zijn ook verschillende online tools waarin leerlingen dit kunnen bijhouden, zoals Hebban in de Klas. Dit kan inzicht bieden in hun leesgedrag, favoriete genres en leesfrequentie. Daarnaast kun je leerlingen stimuleren om hun leesprestaties bij te houden, bijvoorbeeld in een grafiek. Door eerdere en huidige prestaties visueel te vergelijken, krijgen ze meer inzicht in hun vooruitgang en raken ze gemotiveerd om zich verder te ontwikkelen.
Gesprekken voeren
Leesgesprekken zijn een effectieve manier om meer zicht te krijgen op het leesgedrag, de leesvoorkeuren en de interesses van leerlingen. Dit kan informeel, bijvoorbeeld tijdens een les of rondom het stillezen, of in geplande, meer gerichte gesprekken met individuele leerlingen of kleine groepjes. Een praktische werkvorm is het voeren van een gesprek bij een tafel met boeken van verschillende genres. Zo ontdek je hoe leerlingen boeken kiezen, wat ze aanspreekt en welke drempels ze ervaren bij lezen. Bespreek samen wat ze nodig hebben om (weer) plezier in lezen te krijgen of hun leesvaardigheid te verbeteren. Je kunt als leraar ook een gesprek voeren met leerlingen om inzicht te krijgen in hoe ze tot begrip komen tijdens het lezen van een tekst of welke strategieën ze hierbij hanteren. Dergelijke gesprekken kun je het best voeren bij een concrete leesopdracht, zoals het analyseren van een krantenartikel over een actueel maatschappelijk thema ter voorbereiding van een debat of het interpreteren van een bijsluiter binnen een fictieve casus bij zorg en welzijn, waarbij leerlingen moeten bepalen of een patiënt een bepaald medicijn mag slikken.
Vragenlijsten
Vragenlijsten kunnen helpen om gestandaardiseerde informatie te verzamelen over de leesinteresse, -ervaringen en -motivatie van je leerlingen. Ze geven waardevolle informatie en bieden een startpunt voor gesprekken of verdere begeleiding. Je kunt gebruikmaken van bestaande vragenlijsten, zoals:
- De Monitor de Bibliotheek op school
De digitale monitor, die bibliotheken gebruiken in samenwerking met scholen, kan helpen bij het verzamelen van gegevens over het leen- en leesgedrag, de leesmotivatie en de informatievaardigheden van leerlingen. Je kunt hier veel waardevolle gegevens uit halen over wat leerlingen lezen, hoe vaak ze lezen, en wat hun voorkeuren zijn. Verder geeft de monitor ook inzicht in het leesbevorderende gedrag van leraren en het onderwijs in informatievaardigheden. - De SRQ1-Leesmotivatie
De SRQ1-Leesmotivatie (De Naeghel, Van Keer, Vansteenkiste & Rosseel, 2012) is een vragenlijst om de leesmotivatie van leerlingen binnen de vrije tijds-en schoolcontext in kaart te brengen.